Dostęp do zasobów energetycznych, na co wskazuje Trybunał Konstytucyjny, ma podstawowe znaczenie z punktu widzenia zarówno poszczególnych jednostek, jak i całego społeczeństwa, w tym także z perspektywy suwerenności i niepodległości państwa. Obowiązkiem władz publicznych jest zatem zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego kraju. Zadanie to jest realizowane zarówno przez organy administracji publicznej, jak i inne podmioty. Jednym z jego przejawów jest budowa i eksploatacja urządzeń przesyłowych. W tym celu, na terenie całego kraju, przez lata budowane były sieci naziemnych i podziemnych urządzeń służących do odprowadzania lub doprowadzania płynów, pary, gazu, energii elektrycznej oraz inne urządzenia podobne. Urządzenia te, w przeważającej większości przypadków, w sposób bezprawny, lokalizowane były na prywatnych nieruchomościach. Właściciele takich nieruchomości, do roku 2008, nie mieli żadnych prawnych możliwości przeciwdziałać takiemu stanowi rzeczy. Sytuacja uległa zmianie 3 sierpnia 2008 r., kiedy weszła w życie nowelizacja kodeksu cywilnego, która wprowadziła do naszego systemu prawnego instytucję służebności przesyłu.
Służebność przesyłu to „narzędzie”, które pozwala na uregulowanie sytuacji prawnej urządzeń przesyłowych posadowionych lub mających być posadowione na cudzych nieruchomościach. Służebność przesyłu należy do grupy tak zwanych ograniczonych praw rzeczowych uregulowanych w Tytule III Księgi I Kodeksu cywilnego, których wspólną cechą jest skuteczność „erga omnes” czyli mającą odniesienie w stosunku do każdego. Ustawodawca ulokował przepisy dotyczące służebności przesyłu w Dziele III (Służebności), obok służebności gruntowych i służebności osobistych. To umiejscowienie ma podkreślić specyfikę omawianej instytucji, która w odróżnieniu od służebności gruntowej wymaga istnienia urządzeń przesyłowych, a nie nieruchomości władnącej, której użyteczność zostaje zwiększona, a w odróżnieniu od służebności osobistych może zostać zbyta. Nieruchomość można obciążyć jedynie na rzecz przedsiębiorcy, który zamierza wybudować lub którego własność stanowią urządzenia przesyłowe.
Pomimo, że prawa służebności przesyłu nie można zaliczyć ani do służebności gruntowych, ani osobistych, ustawodawca zdecydował, o odpowiednim stosowaniu do niego przepisów o służebnościach gruntowych. W związku z tym, że do ustanawiania wszystkich ograniczonych praw rzeczowych stosuje się przepisy o przeniesieniu własności, ustanowienie służebności przesyłu może nastąpić na skutek umowy między właścicielem nieruchomości obciążonej a przedsiębiorstwem będącym właścicielem urządzeń przesyłowych. Do ważności takiej umowy wymagana jest forma aktu notarialnego oświadczenia właściciela nieruchomości obciążonej służebnością. Ustanowienie służebności przesyłu może również nastąpić w drodze konstytutywnego orzeczenia sądu, w przypadku braku porozumienia czy uzgodnienia wszystkich niezbędnych warunków umowy pomiędzy stronami, lub przez zasiedzenie. Możliwość zasiedzenia prawa służebności, w drodze interpretacji powołanych przepisów, jednoznacznie już przesądził Sąd Najwyższy [zobacz więcej tutaj….].
Treścią prawa służebności przesyłu jest korzystanie, w oznaczonym zakresie, z nieruchomości obciążonej, zgodnie z przeznaczeniem urządzeń przesyłowych, co oznacza m.in. możliwość wejścia na cudzy grunt obciążony służebnością w celu posadowienia tam urządzeń przesyłowych, usunięcia ich awarii, przeprowadzenia konserwacji, czy też modernizacji oraz obowiązek znoszenia istnienia urządzeń na nieruchomości. Najistotniejszymi, z punktu widzenia prawa własności, negatywnymi konsekwencjami posadowienia urządzenia przesyłowego na nieruchomości, są ograniczenia w zabudowie oraz utrata wartości całej nieruchomości, które to rekompensowane mając być, w założeniu, przez wynagrodzenie za ustanowienie służebności przesyłu, które jednak szerzej omówione zostało w artykule [zobacz tutaj…].
Służebność przesyłu jest instytucją, która z samego założenia miała służyć do wyrównania dotychczas nierównej batalii z gigantycznymi przedsiębiorstwami, które nierzadko zatrudniają całe sztaby specjalistów mających walczyć o interes przedsiębiorstwa przesyłowego. Obecna sytuacja, głównie jednak z uwagi na nieprzychylną linię orzeczniczą Sądu Najwyższego w zakresie zasiedzenia służebności odpowiadającej treścią służebności przesyłu, jest niekorzystna dla właścicieli nieruchomości, na których posadowione są urządzenia Mając na względzie powyższe niezmiernie istotnym jest analiza każdej indywidualnej sprawy w celu oceny ryzyka związanego z ewentualnym wytoczeniem powództwa.